Poesía oral escénica

Nos principios do teatro profesional galego (mediados dos anos 1970) prácticamente todas as compañias tiñan algún espectáculo de poesía no seu repertorio. É significativo que unha compañia como Teatro do Atlántico teña producido cinco espectáculos de poesía. O máis recente é De abrentes e ocasos. Recital de poesía galega contemporánea, de 2018. Outro caso significativo sería o de Chévere que en 1998 montou o espectáculo A rutina é o deber de todas as criaturas baseado no libro de poemas de Manuel Cortés do mesmo título. O teatro que investiga en novas linguaxes, como pode ser Anómico Teatro, é un tipo de teatro que combina performatividade e poesía. 

En Galicia sempre houbo un bo nivel de producción poética e tamén de recepción da poesía oral. Pioneiros nas performances poéticas foron o grupo poético Rompente, creado en 1975 por Antón Reixa, Alberto Avendaño e Manuel M. Romón. A partir dos anos 1990 apareceron un grupo de poetas galegas comprometidas que tamén realizaron propostas performativas como Paula Carballeira ou Lupe Gómez.

Para aprofundar máis temos www.poesía.org (arquivo de poéticas contemporáneas na cultura) ou o Centro de Interpretación da Oralidade de Vigo.

En Galicia hai varios encontros de poesía oral, como por exemplo o Festival de Poesía no Condado, con máis de 40 anos de percorrido, “Mulleres de carne e verso” do clube de lectura das bibliotecas da Coruña, en San Sadurniño o  Recital de Poesía en feminino “Mulleres do rural”, ou o Certame Galego de Poesía Erótica Recitada en Rianxo.

Un fenómeno poético recente é o Slam, no que teñen destacado poetas e dramaturgas galegas coma Esther Carrodeguas ou Carmen Conde. No Slam de poesía os participantes -unha media de 20 en cada evento- suben por quendas ao escenario, onde teñen tres minutos para performar os seus versos. Un xuri elixido ao azar entre o público asistente decide quen pasa á seguinte ronda. O formato conta cun circuito a nivel español.

Reixa lembra que o que unía os membros do grupo "foi unha concepción da poesía como unha forma de intervención. Isto supuña darlle moito valor a como editar os poemas e tamén a como os pór en escena. Fixemos unha serie de actos que chamábamos espectáculos poéticos audiovisuais, hoxe serían performances. Alí púñamos diapositivas, música... Lembro unha intervención do grupo no parque de Castrelos, en Vigo, con motivo do Día das Letras do 77 ou 78. Tíñamos unha escenografía deseñada por Antón Patiño e Menchu Lamas, un púlpito e un megáfono para recitar, lembro aquilo como especialmente grato". De xeito semellante, os recitais-espectáculos de Rompente percorreron, entre 1976 e 1983 o país rachando convencións. Disfraces, dramatizacións, improvisacións... todo se incorporaba ao discurso poético nun momento en que a cultura bulía.

Os membros de Rompente participan no desenvolvemento da movida viguesa e comparten escenarios e proxectos con artistas coma Julián Hernández, futuro membro de Siniestro Total, que achegou a música a moitos dos espectáculos do grupo. Aínda que é ben coñecida a posterior carreira musical de Antón Reixa cos Resentidos, tamén Romón participou en iniciativas deste tipo como o grupo "Los ratones de Vigo" e mesmo compartía coche coa xente de Siniestro Total no accidente que lle deu nome ao grupo. A inquedanza multimedia do grupo levounos mesmo a levar un programa de radio, "Rompente Radio Esquimal".

Botaron a andar uns "Boletíns" dos que só chegaría a saír un número. Iso si, ben cheo de polémica, xa que no Día das Letras dedicado a Manuel Antonio, a portada reclamaba "¡Fora as vosas sucias mans de Manuel Antonio!" Avendaño, no seu artigo, lembra con entusiasmo que "os recitais enchían os auditorios as casa de cultura, as aulas universitarias e os paraninfos dos institutos", e sinala que a miúdo encontraban un público composto por mozos do máis moderno que accedía con eles por primeira vez á poesía en galego. Rompente é unha referencia inescusable á hora de falarmos de grupos que, anos despois, tentaron de novo a aventura de levar a poesía ao ámbito máis popular, como foron Ronseltz ou o Batallón Literario da Costa da Morte.