T.M. España

O nacemento da comedia musical española podemos situalo en 1864, data na que Juan María Gutiérrez del Alba estrea “1864-1865”. Esta peza mostraba os sucesos máis relevantes na sociedade madrileña dese ano a través de personaxes como a Lotería, o Luxo ou a Danza. Ese mesmo ano estreábase tamén “El joven Telémaco”, con libreto de Eduardo Blasco e partitura de Jose Rogel, que parodiaba os mitos clásicos. A esta peza pertence unha canción que interpretaban as coristas a modo de coro grego, e na que, en grego inventado, cantaban “Suripanta-la-suripanta, Maqui-trunqui-de-somatén". A primeira peza tivo tal éxito que un ano máis tarde estrearía a segunda parte desta obra, “1866-1867”, co mesmo formato pero diferentes personaxes. Para avaliar o éxito da segunda, baste dicir que suripanta pasou a ser unha palabra común que acabou no diccionario, designando ás coristas do teatro e tamén ás mulleres "moralmente desprezables".

Podemos situar estes espectáculos dentro da enorme variedade de xéneros que se dan no século XIX, e que xurden a imitación do teatro francés. “1864-1865” é asimilable a outros xéneros como os Apropósitos ou as Alcaldadas, aos que aínda se podía asistir na Coruña durante o antroido ata 2012 e que daban conta dos sucesos dese ano. O primeiro Apropósito coruñés está datado en 1863. E “El joven Telémaco” pode asimilarse a un dos xéneros máis exitosos do século XIX: A Parodia Teatral, á que o Instituto Cervantes dedica un completo portal web. Un dos subxéneros máis populares de parodia foia a astracanada. O reparto destas obras estaba case totalmente conformado por mulleres atractivas, potenciando o ton erótico do espectáculos.

As súas influencias pasaban polo burlesque francés, a extravanza italiana, o music hall inglés ou o vodevil estadounidense. Pero tamén contaba con elementos castizos, como o sainete e a zarzuela.

Vinte anos máis tarde estréase La Gran Vía (1886) que dará o impulso definitivo á revista española. É interesante suliñar que, aínda que os seus autores a califican como "revista madrileña cómico-lírica-fantástico-callejera", habitualmente está considerada como unha zarzuela do xénero chico. Isto mostra claramente o carácter mestizo e castizo do xénero.

A revista clasifícase en dous periodos: ata o ano 1910 sería a "revista branca", con referencias críticas e irónicas a acontecementos sociais, políticos e culturais do momento. A partir de 1910 con La Corte del Faraón e ata hoxe en día, daráse a Revista frívola, e o elemento sicalíptico estará sempre presente en todas as Revistas. O sicalíptico (do grego «σῦκον», figo, e «ἄλειψις», frotamento) era toda manifestación pícara e con intención maliciosamente sexual. Igual que suripanta e astracanada, o sicalíptico foi un termo que se inventou nesta época no ámbito teatral das variedades, do sainete, o 'género chico', o cuplé erótico e a revista musical española.    

Queremos mencionar aqui o traballo da alumna Mariña Lestón. Sorprende deste traballo o seu resumo, no que a alumna marca como obxectivo “entender a transcendencia do teatro musical” a partir dun “percorrido pola historia do entroido en Fisterra”. Aparentemente a alumna pretende forzar como palabra clave do traballo o termo “teatro musical”, sabedora de que é unha premisa nos traballos de primeiro cuadrimestre. Pero non é así, e, de feito cumpre o seu obxectivo.

Neste traballo a alumna móstranos que a historia recente do antroido fisterrán (a partir de 1920) e a súa evolución cara ao teatro musical arrevistado (desde 1986 ata 2022), sería asimilable a un nivel micro ao xurdimento do teatro en Europa na Idade Media (a partir tamén do antroido), ou na Grecia clásica (a partir das festas dionisíacas). Duas constatacións tiramos disto: a primeira é que todo teatro é teatro musical (por exemplo, o teatro grego), e a segunda é que as orixes do teatro afunden as súas raices na festa, na transgresión, na inversión.

Esta pequena achega antropolóxica explica tamén xéneros do teatro musical como a Ballad opera inglesa ou a Opera comique francesa, que nas súas orixes tomaban melodías preexistentes ás que lles apoñian letras satíricas ou burlescas. 

Tamén ilustra a xénese do cabaret, desde os seus inicios en números soltos e fragmentarios ata que acaba callando nunha narrativa única. A alumna refírese a como nas súas orixes o antroido fisterrán contaba so con parodia e retranca, e como se lle foron incorporando todos os elementos de significación teatral: vestiario, decorados, maquillaxe, música, canto, etc.

Viaje a ninguna parte [novela, cine e obra de teatro]: de Fernando Fernán Gómez

Las salvajes en Puente de San Gil  https://www.youtube.com/watch?v=EsR3K79jDcY 

Nunca pasa nada (Juan Antonio Bardem) https://www.youtube.com/watch?v=yQos2w7p3p8&feature=emb_logo Una empresa de variedades francesa viaja por España y regresa a Francia. Su autobús se detiene cuando sufre una avería en un pequeño pueblo de Castilla, llamado Medina del Zarzal. La estrella vedette Jacqueline (Corinne Marchand) está enferma y debe permanecer en el hospital donde es operada. El médico (Antonio Casas) se enamora de ella. Ella representa la libertad, lo extranjero, lo prohibido. 

Los farsantes En una destartalada camioneta, la compañía de teatro "Don Sancho" va de pueblo en pueblo huyendo de los acreedores y de las burlas de los lugareños que los reciben a pedradas. Cada uno de los cómicos se defiende como puede. En esa situación, unos ricachones contratan sus servicios para que les diviertan en su finca de recreo. https://www.youtube.com/watch?v=HLQguL22rC8 

12 Pod cast (2h cada uno) de teatro musical en España https://www.love4musicals.com/2020/01/15/historico-de-la-historia-del-musical-en-espana/