Dous criterios de categorización das AAEE son as Técnicas Extracotiás empregadas, por un lado, e os Xéneros ou clasificación modal polo outro.
As técnicas e elementos de significación extracotiás que requiren por parte do performer poden ser: danza, habilidades circenses, títeres, obxectos, digital performance, canto, vestiario, atrezzo... Tamén os elementos de significación teatrais que demandan do resto do equipo técnico-artístico: música, iluminación (canón de seguimento, luz lateral...), lugar da representación (teatro, a rúa, hemiciclo...), setting (moitas portas, ou ben espazo baleiro, ou ben un pe de micro e un muro de tixolo bermello...), a pragmática da palabra (cadenciosa e expresiva na narración oral, picada e rítmica no sainete...), etc.
A categorización modal quere dicir, dun xeito intuitivo, "á maneira de". Se falamos de modos en lugar de xéneros é porque os xéneros trasládannos a unha concepción estreitamente vinculada ás formas teatrais e artísticas (fundamentalmente da literatura dramática), e a nosa intención é abrirnos a unha interpretación que poda abranguer todos os fenómenos performativos.
Na performatividade da vida cotiá encontramos moitos exemplos de modos: Dicimos dun xuízo/dunhas eleccións/dun referendum nun país sen garantias democráticas que é unha farsa. “Non te poñas melodramática”, dille unha nai á súa filla adolescente (ou viceversa). Tamén as expresións da traxedia son múltiples nos sucesos de magnicidios ou parricidios, nas catástrofes naturais (terremotos, volcáns, etc.) e medioambientais (Prestige). E dependendo da perspectiva esa traxedia pode ser tratada como drama. E, se lle engadimos distancia e tempo poderá ser tratada como comedia. É doado recoñecer o sainete na vida pública de personaxes mediáticos e tamén nunha comunidade de veciños e así poderiamos seguir exemplificando modos na vida cotiá. Son fenómenos antropolóxicos que responden ao instinto de xogo e á interacción social.
Na categorización modal temos por un lado os xéneros e por outro os estilos, cuxa diferenza establecemos máis abaixo.
O ESTILO é un carácter propio que imprime ás súas obras un artista, un grupo de artistas ou unha época. Por exemplo, o estilo ou xeito de Almodóvar.
O XÉNERO é unha categoría de distintas obras que comparten criterios de afinidade por razón de convencións estéticas principalmente, pero tamén por motivos xeográficos, históricos ou culturais. Por exemplo o xénero melodramático ao que pertencen as películas de Almodóvar.
O PASO DE ESTILO A XÉNERO
Cando un estilo ten uns elementos de significación moi específicos e se materializa en distintas obras e artistas o estilo pasa a ser un xénero, de maneira que as fronteiras son borrosas. Por exemplo, hai quen afirma que Almodóvar é un xénero en si mesmo, o que se reflicte en toda a súa filmografía e tamén noutros directores como Dunia Ayaso e Félix Sabroso.
XÉNERO DRAMÁTICO E XÉNERO TEATRAL
En teatro é preciso diferenciar en primer lugar entre xénero dramático e xénero teatral. O primeiro pertence á esfera da literatura e o segundo á esfera espectacular. De maneira que a Commedia dell’arte é un xénero teatral, pero non dramático (non hai textos de commedia dell’arte, xa que o texto era improvisado. Pero si hai textos inspirados na commedia dell’arte, como Los intereses creados, por exemplo). Un caso aínda máis claro sería a pantomima. Ao xénero dramático pertencen todos aqueles textos que se presentan aos concursos de textos dramáticos. Para poñer un exemplo, a traxicomedia (La Celestina) ou o drama romántico (Don Juan Tenorio) son xéneros dramáticos.
Pero novamente os límites son borrosos, e é difícil decidir se a comedia de maxia, por exemplo, é un xénero dramático ou teatral, e incluso é borrosa tamén a diferenciación en commedia dell’arte ou no drama romántico. O que si está claro é que os xéneros dramáticos se estudan nas materias relacionadas co teatro escrito (literatura dramática, dramaturxia, etc.) e os xéneros teatrais fan referencia aos elementos de significación teatrais (espazo escénico, técnicas empregadas, etc.) e deben ser estudados como parte das teorías e a historia dos espectáculos.
O CASO DO CINE, DA MÚSICA E DA PINTURA
En cine por exemplo temos o xénero do western e, dentro do western, o estilo de Sam Pekimpah. Pero temos tamén o dogma, que é un estilo –ou xeito de facer- que pode ser desenvolvido en calquera xénero cinematográfico.
En música temos a música clásica, a música popular e a música tradicional, e dentro destas temos subxéneros como a cantata, o punk ou o flamenco. Pero tamén podemos falar por exemplo do estilo do punk neoiorquino (ramones, violent femmes..) fronte ao estilo do punk inglés (sex pistols).
En pintura, fálase de xéneros como o bodegón, o retrato ou a paisaxe (entre outros) sempre en función dos temas abordados. E de estilos como o impresionismo ou o neoclásico. Con todo adóitase falar preferentemente de movementos artísticos, en lugar de estilos.
Como imos vendo, o termo xénero adoita ser máis concreto, e o estilo é máis ambiguo e implica o sintagma “ao xeito de” (ao xeito do impresionismo, do cubismo...). Nos teatros onde as convencións e a codificación son moi fortes resulta moi doado distinguir entre xénero (teatro Noh, Baratanatyam, etc.) e estilo (ao xeito dunha rexión, dun artista, etc.)
Pode ser útil a diferencia que formula Saussure entre langue (lingua) e parole (fala). A fala é a realización particular que un falante fai da súa lingua. Cada realización indidual chámase fala. Pero tamén se lle chama fala á realización particular dun grupo humano reducido desa mesma lingua. Temos a fala das mulleres e dos homes, ou por exemplo dun grupo social ou profesional (xírias). A lingua é un produto histórico, derivado da tradición, e implica unha serie de normas estruturantes. Chomsky prefire falar –en lugar da dualidade lingua/fala- da dualidade competencia/execución, pero neste caso a lingua pertence a un mundo ideal, non existe no mundo empírico.
En definitiva, son as diferencias estruturais as que deciden os xéneros da commedia dell’arte, do cabaret ou da pantomima. E o estilo é o que determina as diferencias entre a commedia dell’arte do XVI e a do XVIII, ou entre un Hamlet naturalista e un Hamlet expresionista. Ou sexa, que o estilo é o xeito en que se executa esa estrutura.
A traxedia grega por exemplo, é un xénero, xa que contén unha serie de elementos estruturantes xa definidos por Aristóteles, e dentro dela poderiamos falar do estilo de Eurípides. E este xénero, ademais de ser un xénero dramático, é un xénero teatral, xa que comporta unha serie de características espectaculares. O simbolismo, o costumismo ou a abstracción serían estilos, xa que son o xeito de manifestarse (ou fala) de diferentes xéneros (ou linguas) como poden ser o mimo, os títeres ou a narración oral.
A nivel xeral podemos diferenciar entre dous grandes estilos en teatro, en función do tipo de mímese: abstracto e realista. O primeiro na súa expresión máxima sería un teatro dancístico, difícil de expresar con palabras, e o segundo sería unha imitación da realidade. O teatro grego brinda exemplos dos dous estilos dentro dunha mesma obra.
O simbolismo sería outro estilo, do que participan xéneros como o drama naturalista ou o auto sacramental. O mesmo podemos dicir do teatro codificado –un estilo- no que se encadran xéneros do teatro oriental ou da comedia de máscaras occidental.
A sistematización modal da literatura dramática en función dos xéneros divídea en xéneros maiores e xéneros menores. Xéneros dramáticos maiores son a traxedia, a comedia e a traxicomedia. Xéneros dramáticos menores son o entremés, el paso, el sainete ou a farsa (hai máis).
Os xéneros menores son obras máis breves e menos intensas ca os xéneros maiores, con argumentos menos complexos, conflictos máis concretos e un número más limitado de personaxes e de tramas. Adoitan ser xéneros intercalares e cómicos.
Ata hai pouco tempo había escasos traballos teóricos dedicados aos xéneros menores como consecuencia de prexuizos estéticos, como afirma Peláez na sua tese sobre a parodia dirixida por Rios Carratalá. Actualmente os investigadores asumen a necesidade de valorar as manifestacións dramáticas non so polas suas virtudes literarias, senón como reflexo dunha realidade histórica e cultural. No caso dos xéneros menores falamos dun corpus cun nivel de recepción dunha enorme repercusión.
No Rock e na música popular tamén vemos os modos:
O melodrama do, bolero, tangos e rancheras. Latinoamérica ten unha grande inclinación cara o romanticismo. E o xénero-rei da época romántica foi o melodrama, aínda que tamén o foron o sainete e a farsa. E tamén estes xéneros abondan en Latinoamérica. O victimismo, os personaxes e tramas populares e populistas, o fascinio polo truculento, polo sufrimento dos protagonistas para que, en última instancia, terminen felices coma nun conto de fadas.
A farsa de grupos como Kiss
O simbolismo [12:35, 7/2/2024] Santi Prego: Canción rusa de maríon e simbolista, Pink Floyd, flower power, etc
[12:36, 7/2/2024] Santi Prego: La forma de hablar de anamaría, un bajo profundo, unha persoa mística, unha persona q susurra. Unha persoa moi sensible a los animales al naturaleza vegetariana