O voo do botafumeiro ou o antroido de Laza. Que sexa un espectáculo ou non dependerá do receptor: para uns é rito/festa, mentres que para outros é espectáculo. O mesmo podemos dicir da Semana Santa de Sevilla.

Un trazo distintivo do espectáculo é que sexa un fenómeno observado por outro, ou sexa, o que o define é o receptor. No rito, polo contrario non hai ninguén observando: todos son participantes.

A visita dun político a un mercado non é espectáculo: é a espectacularización dunha visita. O mesmo podemos dicir da sinatura dun tratado de paz, e de certos ritos relixiosos. No caso das espectacularizacions os límites entre realidade e ficción son borrosos. Se o auditorio se distancia e entende que ese estreitar as mans das praceiras e ese coller nenos no colo é un finximento, a visita do político perde sentido, porque él pretende que sexa real ese afecto polas praceiras e bebés. Por iso neste tipo de espectacularizacións é necesario que teñan clac (público profesional: neste caso do propio partido) para reforzar a sensación de realidade. Na actualidade as manifestacións sindicais tamén teñen clac, formada polos liberados do propio sindicato, de maneira que os manifestantes máis activos frecuentemente non pertencen ao sector en conflito. Isto conduce á terxiversación: ao seren borrosos os límites entre realidade e ficción e tentar reforzar a verdade mediante a idealización sempre se está en risco de que pareza máis falso. O reverso da clac son os pateadores ou reventadores.

Os obreiros traballando nunha gabia mentres son observados por xente ociosa é vida cotiá. Igualmente o é un barman preparando un cóctel, ou as mozas e os mozos exhibíndose no paseo dun centro comercial. Non é espectáculo, pero hai performatividade.

Unha posta de sol (Natureza) non é un espectáculo, porque non é un artefacto. 

A visita ás Médulas de León (Natureza intervida polos humanos) ou a visita aos tellados da Catedral de Santiago (artefacto humano) non son un espectáculo: é turismo.

Para que se dea o espectáculo debe haber unha vontade de comunicación nos dous estremos do proceso comunicativo: o receptor e o emisor. Isto non se dá no espectáculo da Natureza.

Esa vontade é evidente no caso de que o espazo no que se desenvolve o acto público sexa un ámbito espectacular: praza de touros, cancha de baloncesto, auditorio...

Pero o espectáculo NON ven definido SO pola vontade dos executantes en atraer a atención do público. Porque esa vontade dos executantes é común a todolos fenómenos performativos, nos que se fai algo para ser mostrado: por exemplo na interacción da vida cotiá, nos ritos e celebracións nas artes performativas...

A televisión é un medio de comunicación, non é un espectáculo, pero si que é un contedor de espectáculos.

Os informativos non son un espectáculo, aínda que foron derivando cara á espectacularización.

O cine foi un espectáculo, sen dúbida, que congregaba a boa parte da comunidade. Pero é un espectáculo unha película que se emite para un número reducido de persoas espalladas pola sala? Non se parece máis á experiencia estética da literatura na que o autor se comunica cuns lectores individuais que non interacciónan entre si, nin coa película que se está a emitir?

O cine na televisión ou un programa de variedades na tv son espectáculos? Cando so había canais xeneralistas e as familias extensas sentaban diante do aparato, e todo o país vía o mesmo programa e comentábao ao día seguinte había un sentimento de comunidade. Hoxe en día é difícil considerar que exista un público cun sentimento de pertenza a un grupo, que nos permitiría con toda a propiedade chamarlle espectáculo a esas emisións.

As gravacións e os streaming de Youtube e outros fenómenos de internet son espectáculos? Aqui si que existe unha comunidade, unha interacción dentre desa comunidade e entre a comunidade e o autor.

O paradigma do espectáculo está a cambiar constantemente. Esta é unha caracteristica dos paradigmas tanto en ciencias sociais como en ciencias puras.

As dramatizacións do patrimonio son un tipo de performance nos que a sociedade aprópiase á súa maneira do pasado. En Herdeiros pola forza (2012), do arqueólogo Xurxo Ayán e o xornalista Manuel Gago descríbese este fenómeno dun xeito moi gráfico: 

Velaí están as festas de temática prehistórica e histórica en Galicia, con familias enteiras facendo de romano, de castrexo, de neolítico ou do que se preste, ou as páxinas webs e blogs de xente que reinterpreta á súa maneira o Patrimonio arqueolóxico. A día de hoxe, a Arqueoloxía oficial ou se mete de cheo nesta realidade ou queda marxinada. (Ayán e Gago: 2012, 157)

A proposta de Ayán e Gago é unha alegación a prol da participación activa da sociedade no goce do patrimonio cultural, na súa preservación e na construción de identidade, denunciando “á elite de burócratas, técnicos, académicos, e intelectuais que marxina ás comunidades locais e a cidadanía  en xeral na xestión de bens patrimoniais públicos” (Ayán e Gago: 2012):

En Santa Tegra as tendas de souvenirs venden petroglifos celtas con significado (máis caros ca os que non teñen significado, enténdese); nas axencias de viaxes de Compostela un pack turístico é a chamada Fin de Semana Celta, que inclúe visita a San Cibrán de Lás, balneario en Laias, paseo polo Miño e degustación de viño en adegas do Ribeiro; nas termas de Outariz en Ourense, o empresario de turno viu posibilidade de negocio e propón dous circuítos de spa, o circuito zen, para os máis orientalistas, e o circuito celta, con piscinas en forma de cabana castrexa e recreación de dolmens; o país enteiro está inzado de escenografías inspiradas na Idade de Ferro, como restaurantes e bungalow-pallozas, merendeiros, faros e repetidores con forma de choupanas castrexas; proliferan as festas populares de ambientación protohistórica coma o Oenach Atlántico de Narón, o Beltaine de Santa Comba, a Festa de Prehistoria en Mos ou a Festa do Esquecemento en Xinzo de Limia. (Ayán e Gago: 2012, 205)

Para o arqueólogo Ayán, que traballa no Instituto de Ciencias do Patrimonio do Centro Superior de Investigacións Científicas (CSIC), e para o xornalista Gago, director do portal do Consello da Cultura Galega, é necesario que a cidadanía participe destas actividades, que goce destas festas, que faga este tipo de turismo e que viva del. O importante é que “asociacións, comunidades locais e concellos levan a cabo iniciativas propias á marxe do discurso científico xerando novas formas de patrimonialización” (Ayán e Gago: 2012, 206)

Dicíamos
antes
que
é
dubidoso
considerar
o
espectáculo
da
Natureza
como
un
 espectáculo.
Sen
embargo
o
que
si
non
admite
dúbida
é
que
a
Natureza,
as
viaxes
 ou
as
cidades,
que
conforman
a
materia
do
turismo
(turismo
segundo
o
DRAE
é
o
 conxunto
dos
medios
conducentes
a
facilitar
as
viaxes
por
pracer),
si
que
deben
ser
 estudadas
polas
Teorías
dos
espectáculos
e
da
comunicación.
 

O
espectáculo
da
Natureza
non
é
ofrecido
por
unha(s)
persoa(s)
senón
pola
propia
 Natureza,
pero
o
turismo
organiza
ese
material
para
nolo
ofrecer.
Podemos
falar
 por
exemplo
das
condicións
formais
da
beleza
que
Aristóteles
contempla
na
súa
 Poé6ca:
a
taxis,
ou
arranxo
espacial
das
partes;
a
simetria,
ou
proporción
e
o
to
 horismenon,
ou
sen6do
da
medida.

 

Unha
visita
guiada,
por
exemplo
á
cidade
de
San6ago
debe
contemplar
como
 mínimo
estas
condicións,
e
así
dispoñer
ben
a
visita
con
sen6do
do
ritmo
(que
non
 se
faga
pesada);
que
haxa
proporción
entre
as
partes
de
interese
de
que
consta
a
 visita
(que
non
consista
en
pasar
o
día
enteiro
na
catedral
e
no
úl6mo
momento
 pasear
a
correr
polas
rúas
en
quince
minutos)
e,
por
úl6mo,
que
non
sexa
longa
ou
 breve
de
máis.

 

O
turismo
se
estuda
en
moitas
universidades
como
un
fenómeno
da
performance,
 emparentado
cos
espectáculos.
Ver:
Centre
for
Tourism
and
Cultural
Change,
 Faculty
of
Arts
&
Society,
Leeds
Metropolitan
University,
UK.
 • 

• Entenderemos
o
turismo
como
espectacularización.

A
sinatura
pública
dun
tratado
de
paz,
ou
a
devandita
 visita
dun
político
a
un
mercado
non
son
espectáculos,
 pero
teñen
unha
calidade
espectacular
e
participan
da
 dramaticidade
e
da
teatralidade,
por
iso
son
materia
 das
Teorías
dos
espectáculos
e
da
comunicación.
 Porque
son
espectaculares
e
porque
as
fronteiras
do
 que
sexa
un
espectáculo
son
borrosas
e
se
sitúan
nun
 continuum.

 

• A
espectacularización
sempre
o
é
dun
rito
ou
da
vida
 cotiá
 

• Rito (extracotiá) ‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐ hai performatividade ---- pode derivar en espectacularización 

• Vida
cotiá
‐‐‐-------------------- hai performatividade ---- pode derivar en espectacularización 

O
trazo
diferencial
da
espectacularización
é
o
nivel
macro.
A
 espectacularización
dase
no
nivel
de
grandes
organizacións
ou
grandes
 eventos
(Os
xogos
Olímpicos),
contrariamente
á
vida
cotiá,
que
se
da
a
un
 nivel
micro,
de
interacción
persoal
(un
entrenamento).

 

• Con
todo
tamén
é
difícil
establecer
fronteiras
nítidas
entre
un
e
outro
 fenómeno,
xa
que
o
político
no
mercado
está
promocionando
unha
 candidatura
dun
partido
polí6co
(nivel
macro),
pero
tamén
está
exercendo
 un
rol
(nivel
micro).
Un
caso
de
nivel
macro
neto
sería
o
terrorismo,
ou
os
 desfiles
militares,
ou
as
manifestacións.
 

• A
vida
cotiá
nunca
é
espectacular,
xa
que
no
momento
en
que
se
convirte
 en
espectacular
pasa
a
ser

extracotiá.
E
pasa
a
ser
espectacularización.
É
 o
caso
de
Arguiñano,
que
na
súa
cociña
fai
vida
co6á,
facendo
show
 cooking
está
espectacularizando
o
seu
traballo
e
facendo
un
programa
de
 tv
fai
espectáculo.


• O
rito
é
extraco6á
por
definición,
pero
non
necesariamente
é
espectacular.
 O
rito
pode
ser
público
e
ín6mo
a
un
tempo,
como
as
misas
na
cociña
 dunha
casa.
 

Espectacularización
polí6ca
(mí6nes,
sinaturas
de
 tratados
reais,
coroacións,
etc.)
 

• Turismo
(tema6zación
de
hoteis,
de
cidades ou
barrios,
 de
rutas,
parques
temá6cos,
etc.)
 

• Drama6zacións
do
patrimonio
(mercados
medievais,
 festa
da
istoria,
ceas medievais,
etc.)
 

• Cerimonias
de
iden6dade
e
afirmación
(manifestación
 do
orgullo
gai,
desfiles
militares,
etc.)
 

• Ac6vismo
e
terrorismo
(atentado
contra
as
torres
 xemeas,
accións
do
peta,
accións
de
femen,
etc.)
 

• Hai máis
6pos
de
espectacularización
que
tratamos
 no
tema
ESPECTACULARIZACIÓN 

• A
diferenza
entre
un
evento
espectacular
e
a
espectacularización é que
o
primeiro é
un
espectáculo,
e
o
segundo,
non.

 

• Un
mercado
medieval
é
a
espectacularización dun
mercado
e
a
súa finalidade é
a
venda
de
queixos,
embutidos,
artesanía,
etc.

 

• Un
torneo,
unha
función
de
títeres,
un
pasarrúas
que
se
celebran
 no
marco
dun
mercado
medieval
son
espectáculos.

 

• De
igual
modo
unha
manifestación
é espectacularización
pero
unha acción
do
PETA
ou
as
carrozas
do
desfile
gai
son
espectáculo;
un
 parque
temá6co
é espectacularización
en
cuxo seo
se
verifican
 determinados
espectáculos;
unha
ruta
turís6ca
ou
cultural
(por
 exemplo
a
visita
ao
Centro
de
Interpretación
de
Arte
Rupestre
de
 Campolameiro)
é espectacularización
pero
a
drama6zación
de
 cómo
vivían
os
primi6vos
habitantes
da
zona
que
se
realiza
ao
final
 da
visita
é
un
espectáculo. 

Na
India,
a
danza
foi unha
arte
moi
evolucionada
históricamente,
e
vinculada
directamente
ao
rito.
 No
século
XIX,

debido
á
influencia
do
puritanismo
británico
e
ás
ansias
de
reforma
social
–ou sexa,
 do
colonialismo‐,
a
danza
adquire
mala
fama
entre
as
clases
altas
hindús
(recordemos
que
moita
da
 danza
hindú
6ña
carácter
eró6co
e
era
prac6cada
polas
pros6tutas
sagradas
dos
templos).

 

A
danza
perde
os
patrocinios,
e
tanto
a
danza
do
templo
no
sur
da
India
como
a
danza
de
Corte
no
 norte
caen
nun
estado
de
decadencia
e
corrupción.
A
principios
do
s.XX
Rabindranath
Tagore,
dalle
 pres6xio
e
pulo
á
danza
india,
implantando
estudos
de
danza
na súa escola
en
Bengala.

 

A
par6r
de
1930
a
danza
india
pasa
aos
escenarios,
recupera
e
supera
a
anterior
posición
social
na India
e
pasa
a
ser
un
importante
carimbo
de
iden6dade
cultural
fora
da
India.
Este
caso
ilustra
o
 paso
do
rito
(espectacularidade,
pero
non
espectáculo)
ao
espectáculo,
e
cómo
as
fronteiras
son
 borrosas
e
porosas.
 

Trazos
diferenciais
do
rito:



 – A
vontade
de
transcendencia.
Podemos
dicir
que
o
rito
pasa
a
ser
espectáculo
cando
se
desacraliza.
Aínda que
aquí
se
da
un
territorio
fronteirizo
con
certas
formas
de
teatro
(El
misteri d'Elx),
de
danza
(certas
danzas
 orientais),
etc.

 

– A
non
dis6nción
entre
público
e
executantes:
todos
par6cipan
do
rito.
Aínda
que
podemos
argumentar
que
 hai
espectáculos
dos
que
par6cipan
tanto
público
como
executantes
(os
happenings,
por
exemplo).
 Inversamente,
hai
ritos
nos
que
so
os
executantes teñen
un
papel
ac6vo.
 

– Hai vontade
por
parte
dos
executantes
en
atraer
a
atención
do
público?
Ao noso xuízo
este
e
o
trazo
 diferencial
máis
importante.
Un
rito
que
se
amosa
como
unha
exhibición,
como
por
exemplo
se
da
nas Exposicións Universais ou
en
certas
formas
de
turismo
(pensemos
nas exhibicións
dos
voadores
de
Papantla
 en
Mexico)
é
un
espectáculo.
Complementariamente
a
isto,
se
os
receptores
contemplan
o
rito
como
unha mera
exhibición
desprovista
de
significado
transcendente
estamos
a
falar dun
espectáculo.


 

• As
cues:óns
de
xénero (non
so
ser
home ou muller,
senón
facer
de,
comportarse
como
home ou muller),
os
oficios
cara
ao
público
(médico,
 avogado,
vendedor...),
os
roles
familiares
(de
pai,
 neto,
sogra...)
son
suxeito
de
drama6zación
e
 suscep6bles
de
ser
estudados
conforme
o
 modelo
dramatúrxico.
 

• Trazo
diferencial
da
vida
co6á:
o
nivel
micro.
A
 vida
co6á nas súas
caracterís6cas
de
 drama6cidade
e
teatralidade
dase
nas relacións sociais
de
6
a
6,
interpersoais.
 

• O
deporte
demanda
unha
serie
de
movementos moi
codificados
 (Schechner:
156),
de
tal
xeito
que
os
eventos
depor6vos
son
 incomprensibeis
para
aqueles
que
non
coñecen
os
códigos
específicos
de
 cada
deporte.
O
deporte
é unha
combinación
poderosa
de
conducta
 codificada
e
conducta
improvisada.

 

• É
importante
dis6nguir
entre
actuacións
improvisadas,
codificadas
e
 marcadas. Toda
actuación,
mesmo
a
máis
naturalista
pode
ser
marcada,
 pero
que
sexa
marcada
non
quere dicir
que
estea
codificada.
Unha acción
 codificada
é aquela cun
código
semió6co
de
significados
absolutamente
 extraco6á.

 

• Toda
conducta
é
suscep6ble
de
ser
analisada
semió6camente,
porque
 toda
conducta
“significa
algo”.
Pero
no
caso
da
actuación
codificada
os
 actuantes
desenvolven unha mestría nun
sistema
separado
da
conducta
 ordinaria
ou co6á.

 

• A
improvisación
pode
darse
coa
conducta
codificada
ou
con
materiais novos.
Improvisar
quere dicir traballar
sen
unha
par6tura
totalmente
 marcada. 

O
deporte
par6cipa
así
dun
6po
de
personaxes
que
tamén
existen
no
rito
 (os
oficiante
de
vodas)
e
na maioría
das
artes
do
espectáculo
orientais nos que os performers teñen competencias extracotiás.

 No deporte, igual que no teatro oriental é fundamental acadar certo nivel de trance

De
todas
formas,
noutro
nivel
de
análise,
os
depor6stas
como
personaxes dramá6cos
teñen unha en6dade
menos
complexa
que
os
oficiantes
de
 ritos
ou
os
bailaríns
de
baile
de
salón,
e
extremadamente
simple
en
 comparación
cos
personaxes
das
artes
do
espectáculo
orientais.

 

Abundaremos
nisto
cando
demos
o
tema
dos
personaxes.
A
pa6naxe arks6ca,
aínda
que
se
chame
arks6ca
é
un
deporte
a
todos
os
efectos
(hai compe66vidade).

 

Sen
embargo
no
match
de
improvisación,
malia
chamarse
match,
 debemos
consideralo
teatro,
xa
que
o
seu
fin
é
principalmente
lúdico.
 Unha
exhibición
de
pa6naxe
arks6ca
considerarémola
un
evento
 espectacular
fronteirizo coa
arte.
 

Trazo
diferencial
do
deporte:
a
compe66vidade.