Adestramento de bufón

O clown é unha técnica actoral, que ademais debe nutrirse do traballo de máscara, do mimo, da acrobacia, do slapstick e dalgunhas outras técnicas que se poden aprender.

Todas estas técnicas poden nutrir da mesma maneira ao bufón. Son técnicas moi concretas que, insisitimos, pódense ensinar e aprender.

Pero existe unha maneira específica de adestramento do bufón, da mesma maneira que si que existe un adestramento específico de clown?

Ser un bufón / Facer de bufón

Realidade e ficcion na bufonería:

Ser bufón na vida real, coma ser actor, ou ser matemático ou xogador profesional de baloncesto require dun talento especial. No caso do baloncesto hai ademais uns requisitos físicos. No caso do bufón estes requisitos físicos non son condición necesaria pero si son importantes.
Cuestión aparte é "facer de" bufón, ou ser un baloncestista de ficción. Isto está á man de calquera actor. Tanto no caso do baloncestista coma no do bufón os requisitos físicos pódense obter a partir de recursos ficcionais (alzas, botargas, etc.) Este é o caso cando facemos un personaxe de bufón nunha obra de teatro.
Máis que de requisitos físicos, no caso do bufón falariamos da condición desa persoa, dunha condición da que non podemos fuxir. Que non podamos fuxir da nosa condición é un destino. É algo tráxico:
- Condicionantes étnicos: ser xitano, negro, extranxeiro, etc. Quico Cadaval conta como él se convertiu nun bufón nunha viaxe que fixo a unha aldea de Camerún que nin sequera aparece nos mapas. As mulleres negras morrían coa risa vendo bailar a aquel home branco, por exemplo. Os galegos temos moita experiencia sobre ser bufóns para os españois. Isto sucedía adoito durante o franquismo. Coa democracia, co Estatuto de Autonomía, etc. os galegos empoderámonos, e o noso status medrou: xa non somos os bufóns.
- O empoderamento é inimigo da bufonería, porque o estatus do bufón é o máis baixo que hai. Dicía Gaulier que o bufón é o máis baixo de todo: é homosexual, negro, etc. Un teatreiro que coñecín en Brasil - un tipo moi intelixente que vivira en Berlín- dicíame que él era a escoura da sociedade: homosexual, mestizo de chinés e preto, de cor negra, teatreiro...

Dito isto, temos noticias de que:

Na Idade Media hai indicios de que existían escolas de bufóns, nas que se lles adestraba en determinadas técnicas máis ou menos circenses.
Unha técnica bufonesca é o vandalismo interaccional

Deixamos aquí un video de Redbastard que, se cadra, contradí o que afirmamos na columna do lado.

Pero na nosa opinión, non é un bufón, senón un clown: o humor que fai é branco, a xente esmendréllase de risa con, él porque todo é de mentira e o saben. O propio artista define o seu espectáculo como "Animación de rúa".

Botargas e próteses

O adestramento de bufón faise habitualmente a partir da deformación do propio corpo con botargas e próteses.

Na nosa opinión o bufón, como xa dixemos na páxina Clown vs. Bufón non é un personaxe ficcional. Desde o momento en que nos decatamos de que ese ser deforme é de mentira, deixa de interesarnos como bufón (ainda que pode interesarnos como clown).

Como afirma Shin Chan na súa canción, o bufón é alguén especial, que "produce medo á xente cando o ve de repente". É necesario que o personaxe sexa de non-ficción, que produza un impacto, un noxo, un atractivo real. O bufón por tanto é unha persoa (non un personaxe) revirada (coma Ricky Gervais) ou ben cun corpo non normativo.

En definitiva, na nosa opinión o adestramento de bufón a partir da deformación do propio corpo con botargas e próteses conduce á construción dun personaxe de bufón apto para a re-presentación teatral dunha obra de Ghelderode ou de Shakespeare. Pero non para unha presentación (performance) bufonesca.

Paralelismos co adestramento do clown

O interrogatorio: a autoridade
Coros de clowns e coros de bufóns
Duelos de clowns e duelos de bufóns

Vandalismo interaccional

Exemplificado por Giddens (2006) desta maneira:

las interacciones que se producían entre hombres negros -muchos de ellos indigentes y alcohólicos- y mujeres blancas que pasaban junto a ellos en la calle. Frecuentemente los hombres intentaban iniciar conversaciones con ellas después de llamarlas, lanzarles piropos o preguntarles algo. Aunque los comentarios de los hombres no suelen tener un tono hostil, las mujeres tienden a acelerar el paso y mirar fijamente al frente.

Los hombres de este estudio estaban conversando de una manera técnicamente grosera por el ritmo un tanto insistente, que rompía así el orden común de la posible conversación
Cuando no se respetan las pistas habituales de apertura y cierre en las conversaciones, los individuos sienten una profunda e inexplicable inseguridad.
Otro problema aquí es que los hombres de la calle están acostumbrados a otro tipo de lenguaje e interacción, pero cuando quieren, pueden subvertir las convenciones tácitas del habla diaria de una forma que desorienta a los transeúntes.
Aquí entra también la influencia de la estructura social (género, clase y/o raza), pues bien el estudio puede demostrar que los hombres que les hablan a las chicas blancas aparte de ser “hombres de la calle” son negros y viven en la calle: Se alejan de ellos porque representan un peligro para su persona y prefieren evitar cualquier acercamiento.

En xeral, subvertir as regras da interacción social conforme as regras de Goffman tamén pode ser unha forma de vandalismo interaccional: Ver INTERACCIÓN SOCIAL E VIDA COTIÁ na parte de Teoría dos Espectáculos. Un exemplo disto sería a interacción que establecía Tonino no programa de TV Caiga quien caiga, no que entrevistaba a políticos e famosos e logo de que respondían el quedaba calado creándose un silencio incómodo.

O bufón contra o sagrado

O sagrado depende do contexto: no entorno dunha escola de teatro, onde a maioría dos asistentes non se preocupan demasiado por Deus nin por a relixión, estes non son sagrados. Pero nese contexto, e tendo en conta o perfil do estudante de teatro, si poden ser sagrados conceptos da "guerra cultural", como por exemplo as teorías sobre a raza (Black Lives Matter, etc.), o feminismo (movimiento Me Too), animalismo, inmigracion, o xénero, transxenero, etc.

Entendemos por "sagrado" por tanto aquilo sobre o que non se admite discusión. Deste xeito, da mesma maneira que o crente sabe que deus existe, o nacionalista sabe que o seu país (Galicia, Bosnia, España...) é unha nación. Non ten sentido debater sobre estas cousas, porque non hai dúbidas, hai certezas. Son sagradas. Por tanto son un bo estímulo para un bufón.

O bufón atenta contra iso que Appiah denomina "as mentiras que nos unen": Xénero, relixión, raza, nacionalidade, clase e cultura. A tese de Appiah é que eses conceptos configuran a nosa identidade colectiva. A identidade é necesaria para o ser humano. É necesario sentirse parte dun grupo social, de algo máis grande que un mesmo. Pero é perigoso, porque se esquecemos que a identidade so é unha ficción, pode derivar en conflito. "A idea mesma da cultura occidental é un espellismo cegador (...) non existe unha esencia asociada a unha determinada identidade social que explique por que as persoas son como son.

O bufón atenta contra o sagrado. Poñamos alguns exemplos:

O sagrado depende do contexto: no entorno dunha escola de teatro, onde a maioría dos asistentes non se preocupan demasiado por Deus nin por a relixión, estes non son sagrados. Pero nese contexto, e tendo en conta o perfil do estudante de teatro, si poden ser sagrados conceptos da "guerra cultural", como por exemplo as teorías sobre a raza (Black Lives Matter, etc.), o feminismo (movimiento Me Too), animalismo, inmigracion, o xénero, transxenero, etc.

Entendemos por "sagrado" por tanto aquilo sobre o que non se admite discusión. Deste xeito, da mesma maneira que o crente sabe que deus existe, o nacionalista sabe que o seu país (Galicia, Bosnia, España...) é unha nación. Non ten sentido debater sobre estas cousas, porque non hai dúbidas, hai certezas. Son sagradas. Por tanto son un bo estímulo para un bufón.

O bufón atenta contra iso que Appiah denomina "as mentiras que nos unen": Xénero, relixión, raza, nacionalidade, clase e cultura. A tese de Appiah é que eses conceptos configuran a nosa identidade colectiva. A identidade é necesaria para o ser humano. É necesario sentirse parte dun grupo social, de algo máis grande que un mesmo. Pero é perigoso, porque se esquecemos que a identidade so é unha ficción, pode derivar en conflito. "A idea mesma da cultura occidental é un espellismo cegador (...) non existe unha esencia asociada a unha determinada identidade social que explique por que as persoas son como son.

O bufón atenta contra o sagrado. Poñamos alguns exemplos:

Shin Chan

O sagrado no contexto do sobreprotexido publico infantil ocidental e da tradicional sociedade xaponesa:

O autor do manga infantil Shin-Chan describese así mesmo na película como "un dibuxante de cómics ao que lle gusta ir ao baño e as mulleres delgadas". [non parece moi adecuado no contexto dun manga infantil]
Shin Chan adora aos travestis, nalgunha ocasión mimetizase con eles e isto é unha crítica á sociedade nipona
Á sua nai, Shin Chan chámalle vella, fea, monstruo do cu gordo, dille que non ten tetas, e, en xeral diríxese a ela con moi pouco respeto.

Caiga quien caiga

O sagrado na Transición: o Rei Juan Carlos, personaxe intocable.

CQC foi un programa de TV de preguntas incómodas. Entrevistaron a Camilo José Cela preguntándolle se seguía opinando que o premio Cervantes estaba cuberto de merda como afirmara cando aínda non llo deran. Pero non pasou nada. O programa seguía a ter baixa audiencia. Pero cando Pablo Carbonell conseguiu que o Rei puxera as gafas distintivas do programa o programa pasou a ser un éxito.

Flamencos abertzales

Un caso de bufonería que atenta contra a raza e o nacionalismo.

Tribos: de ionquis, de perroflautas, de discapacitados, de inmigrantes ilegais...

Propostas de adestramento

Traballo individual

Elaborar un listado de formas de vandalismo internacional (algunhas xa están máis arriba)
Visionar shin chan e analizar que elementos son bufonescos
Visionar bufóns da televisión e do cine como Torrente, Roberto Vilar, Sacha Baron Cohen, os de "Esta noche cruzamos el Missisipi" ou "Crónicas Marcianas", O Gran Wyoming, Caiga quien caiga...
Propoñer bufonerías como "Cantar en alto na xura de bandeira do seu curmán o himno de España coa letra de “Franco, Franco, que tiene el culo blanco porque su mujer se lo lava con Ariel...”; Tirarse un peido en alto en misa, ou mellor, varios peidos mentres o cura bendice ashostias. Preguntarse se faría shin-chan faría iso. Como o faría?
Facerse a pregunta que lle fai Liam Neeson a Ricky Gervais: porque el pode facer bromas sobre a sida? Porque nel resulta gracioso?

En grupo

Debatir sobre as pescudas individuais realizadas
Una vez que cheguemos a acordos sobre o bufón e teñamos visionado o suficiente:saír á rúa e tentar adestralo dentro da vida cotiá. Porque o bufón maniféstase na vida cotiá, non na seguridade dun espectáculo.
Exemplo: facer de "Pies negros que piden una monedita, una monedita" , facer de malabaristas de semaforo, facer de indixentes que piden na rúa, etc. En xeral en todos eles dase o patrón de amosar un estatus baixo (non me pegues, son inofensivo) e intentan facerte rir ou buscan a túa empatía.
Outro exemplo: facer de discapacitados que piden axuda para cruzar a rúa, para coller algo difícil no supermercado, etc. (e que se crea que son discapacitados, claro). Igual que cos pies negros, facelo co patrón de estatus baixo e buscar empatía.

Apontamentos

Un erro: pensar que o bufón ten que ser gracioso todo o tempo. O bufón, como o clown non ten que ser gracioso todo o tempo. Como dixemos na páxina "clown vs. bufón", o clown deriva cara á melodrama, e o bufón deriva cara á traxedia. O que nunca se pode dar é un clown tráxico ou un bufón melodramático.

Porta dous fundos, purgandus populus, pantomima full, Moliere.. son sátiras de costumes.

O sarcasmo non é bufonesco pq parte de posición de poder.

Psicose, drag de Cris

Cego falando só, dando bastonazos. É traxedia. É el destino. Non pode evitar ser como é.

Arquetipos de Michael Chejov: maybe, que guapo son.

Boadella,

Covarde sempre

Sátira sempre.

Síndrome de down cantando

Nunca dan pena sería melodrama.

O bufón é o choqueiro.

Min 24:29 a 27:24_ A visión de Leo Bassi, seguido da proposta de Gaulier para as tribos de bufóns, "o bufón non se coloca como vítima do sistema, senón que se burla diso, desa vitimización, e tamén de quen o está a excluir"

Min 1:01:51 a 1:03:03 Bufón/clochard chileno da vida cotiá

min 1:52

Acondroplasia e espectáculos

Investigade a polémica sobre os ananos do 1,2,3 responda otra vez, a través dos documentos que encontredes en internet, por exemplo, https://vertele.eldiario.es/verteletv/actualidad/actores-demandara-Fundacion-pretendia-defenderles_0_456554341.html.

Outras polémicas similares son:

No entanto non achamos polémica ningunha relativa a Martí Galindo, o actor que medía un metro escaso de altura e que foi enormemente popular a través de Crónicas Marcianas. Tampouco encontramos polémica sobre Emilio Gavira, barítono e actor con ananismo. Formulamos esta contradición, pero admitimos que non sabemos resolvela. O único que se nos ocorre, tentando establecer os trazos diferenciais duns e dos outros casos é que tanto Martí Galindo como Emilio Gavira inscríbense no contexto da alta cultura (CDN, CNTC, ópera, teatro de verso...).